Alergia pokarmowa to zjawisko, które dotyka coraz większej liczby osób na całym świecie, a jej konsekwencje mogą być poważne i zagrażające życiu. Z każdym kęsem, niektórzy z nas muszą zmagać się z nieprzyjemnymi, a czasem wręcz niebezpiecznymi objawami, które wynikają z nadmiernej reakcji organizmu na konkretne składniki pokarmowe. Warto zrozumieć, jakie są przyczyny tego zjawiska oraz jak odróżnić alergię pokarmową od nietolerancji pokarmowej, by móc skutecznie zarządzać swoim zdrowiem. W obliczu rosnącej liczby przypadków alergii, edukacja na temat jej objawów, diagnozy i leczenia staje się kluczowa dla wielu osób i ich bliskich.

Co to jest alergia pokarmowa?

Alergia pokarmowa to reakcja organizmu, w której układ odpornościowy traktuje pewne składniki pokarmowe, zwane alergenami, jako zagrożenie. W efekcie, przy każdym kontakcie z takim alergenem, pojawiają się charakterystyczne objawy.

Zamiast ignorować te nieszkodliwe substancje, organizm rozpoczyna z nimi walkę. Wyróżniamy dwa główne typy alergii pokarmowych: te, w których pośredniczą przeciwciała IgE, oraz te, które przebiegają bez ich udziału. Reakcje IgE-zależne zazwyczaj charakteryzują się bardziej gwałtownym przebiegiem.

Jakie są przyczyny alergii pokarmowej?

Alergia pokarmowa to złożony problem, na który wpływają zarówno geny, jak i środowisko, w którym żyjemy. Mówiąc najprościej, alergia pojawia się, gdy układ odpornościowy zaczyna atakować składniki pokarmowe, które normalnie są nieszkodliwe.

Ale co dokładnie powoduje taką reakcję?

• Dziedzictwo genetyczne: jeśli w twojej rodzinie alergie występują często, istnieje większe prawdopodobieństwo, że i ty będziesz mieć problem z alergią pokarmową, skłonność do nich jest często przekazywana z pokolenia na pokolenie.
• Wpływ otoczenia: to, czym oddychamy i w jakim środowisku żyjemy, również ma znaczenie, zanieczyszczone powietrze, dym papierosowy, a nawet przesadna dbałość o higienę mogą zwiększać ryzyko rozwoju alergii.
• Alergeny w pożywieniu: niektóre produkty częściej niż inne wywołują reakcje alergiczne, do najpopularniejszych należą białka mleka krowiego, orzeszki ziemne, jajka, ryby, skorupiaki, soja, pszenica (zawierająca gluten) oraz orzechy, to, co nas uczula, może zależeć od naszego wieku i diety.
• Problem z jelitami: jeśli bariera jelitowa jest uszkodzona, może dochodzić do przedostawania się niestrawionych białek do krwi, to z kolei podnosi ryzyko wystąpienia alergii.

Sama reakcja alergiczna to efekt działania przeciwciał IgE, które atakują konkretne składniki pokarmowe. Nawet śladowa ilość alergenu może wywołać objawy u osoby, która jest na niego uczulona.

Jakie są objawy i jak diagnozować alergię pokarmową?

Alergia pokarmowa może objawiać się na wiele sposobów, wpływając na różne części ciała. Od problemów żołądkowo-jelitowych i zmian skórnych po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny – reakcje alergiczne mogą być bardzo różne. Jak odróżnić niestrawność od alergii pokarmowej?

Symptomy alergii pokarmowej są zróżnicowane. Można doświadczyć:

• bólów brzucha,
• nudności,
• wymiotów,
• biegunki lub zaparć,
• wzdęć,
• wysypki,
• pokrzywki,
• uporczywego swędzenia,
• kataru,
• trudności w oddychaniu lub kaszlu.

W skrajnych przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, który zagraża życiu.

Anafilaksja to gwałtowna reakcja alergiczna, która rozwija się błyskawicznie. Charakteryzuje się:

• dusznościami,
• gwałtownymi wymiotami,
• uczuciem kołatania serca,
• nagłym spadkiem ciśnienia tętniczego.

Może wystąpić obrzęk różnych części ciała. Anafilaksja wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.

Rozpoznanie alergii pokarmowej opiera się na testach alergicznych. Wyniki testów należy interpretować z alergologiem. Lekarz alergolog na podstawie wyników testów, wywiadu z pacjentem i analizy objawów stawia diagnozę i proponuje leczenie.

Jak różni się alergia pokarmowa u dzieci i dorosłych?

Alergie pokarmowe mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku, choć ich przejawy, źródła i częstotliwość różnią się w zależności od grupy wiekowej. U małych dzieci alergie często manifestują się problemami trawiennymi, które mogą wystąpić już w pierwszych tygodniach życia. Natomiast u osób dorosłych, głównymi winowajcami są orzeszki ziemne oraz inne orzechy. Statystyki wskazują, że z alergią pokarmową zmaga się około 4% dorosłych.

U niemowląt, białko mleka krowiego i jaja kurzego to najczęstsze przyczyny reakcji alergicznych, które objawiają się zarówno problemami z brzuszkiem, jak i zmianami na skórze. Z kolei, dorośli najczęściej reagują alergicznie na orzeszki ziemne, ryby, owoce morza, seler, pomidory, cytrusy oraz truskawki.

Szacuje się, że prawdziwa alergia pokarmowa dotyka od 4 do 8% dzieci. Wśród dorosłych, ten odsetek jest nieco niższy i oscyluje w granicach 2-4%.

Jak leczyć alergię pokarmową?

Terapia alergii pokarmowych opiera się głównie na unikaniu spożywania produktów wywołujących niepożądane reakcje. Kluczowym elementem jest dieta eliminacyjna, polegająca na usunięciu z jadłospisu pokarmów podejrzanych o wywoływanie alergii.

W przypadku wystąpienia gwałtownej reakcji alergicznej, znanej jako anafilaksja, niezbędne jest natychmiastowe podanie adrenaliny. Dodatkowo, leki przeciwhistaminowe mogą przynieść ulgę w łagodzeniu uciążliwych symptomów.

Co więcej, u sporej grupy osób, bo aż u około 30%, obserwuje się ustąpienie objawów alergii w ciągu roku lub dwóch od momentu wprowadzenia diety eliminacyjnej.

Jak unikać alergenów pokarmowych?

Kluczem do opanowania alergii pokarmowej jest eliminacja alergenów z diety. Wymaga to zarówno świadomości, jak i uważnej obserwacji. Zwracaj szczególną uwagę na skład spożywanych produktów.

Słuchaj swojego ciała – to podstawa w identyfikacji alergenów. Prowadź dziennik żywieniowy, w którym będziesz notować swoje reakcje po spożyciu konkretnych pokarmów.

Poszerzaj swoją wiedzę o alergiach i potencjalnych źródłach alergenów. Zwracaj uwagę na składy produktów! Przykładowo, laktoza może występować nawet w pieczywie.

Skonsultuj się z lekarzem lub dietetykiem, którzy pomogą Ci dobrać bezpieczne zamienniki produktów, pozwalające na zachowanie zbilansowanej diety.

Wprowadzaj nowe produkty pojedynczo i z rozwagą, obserwując reakcję organizmu. Taka metoda ułatwi identyfikację potencjalnych alergenów i pomoże uniknąć gwałtownych reakcji alergicznych.

Jakie są różnice między alergią pokarmową a nietolerancją pokarmową?

Alergia pokarmowa i nietolerancja to dwa różne stany, które łatwo pomylić. Alergia angażuje układ odpornościowy, a nietolerancja nie.

W alergii pokarmowej organizm reaguje na białko w jedzeniu jak na intruza. Produkuje przeciwciała, co wywołuje reakcję alergiczną, czasem gwałtowną. Nietolerancja pokarmowa wynika z braku enzymów trawiących składniki takie jak laktoza, fruktoza czy histamina.

Objawy alergii mogą być poważne, nawet prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego. Symptomy nietolerancji to głównie problemy trawienne, takie jak dolegliwości żołądkowe. Diagnostyka i leczenie obu schorzeń wymagają różnych metod.